Poeta, dramaturg, dziennikarz radiowy. Która z tych ról była najbliższa Wiesławowi Szymańskiemu?
Przyjaciele i znajomi nazywali go Poetą, bo miał szczególny dar przemieniania zwykłej codzienności w wersy, metafory, strofy. Umiał myśleć poezją, szukał symbolu tam, gdzie inny człowiek stawiał kropkę (Marzenna Białobrzeska, Literatura i radio, s. 195).
Podkreślają też, że Wiesław Szymański posiadał wyjątkową umiejętność obserwacji, uważnego przyglądaniu się światu i zauważanie tego, co większości z nas umyka, staje się niezauważalne. Lubił bywać, odkrywać, poznawać, dostrzegać, zbierać okruchy świata, a potem twórczo filtrować je przez własną wrażliwość i oryginalność w wierszach, felietonach, audycjach, rozmowach (Olga Gordiejew-Pobot, Literatura i radio, s. 253).
–
Tryptyk wschodni
–
Urodził się 1957 roku w Białymstoku. Debiutował jako poeta w 1975. Wiersze publikował na łamach różnych pism: Poezja, Nowy Wyraz, Kierunki, Słowo Powszechne. Debiut książkowy miał miejsce w 1991 roku. Był to tomik Witraż Wileński, który krytycy uznają za największe osiągnięcie poety (dramatyczny obraz sowietyzowanego Wilna, desakralizacji świątyń). Zbiór ten zapoczątkował cykl kresowy, na który składają się jeszcze tomiki wierszy: Icones barbarae (I nagroda w Ogólnopolskim Konkursie Poetyckim „O Liść Dębu” w Płocku 1994 r.) oraz Podróż na Wschód (1996) – Nagroda Literacka Prezydenta Białegostoku imienia Wiesława Kazaneckiego. Wiersze z książki Icones barbarae stały się też kanwą autorskiego słuchowiska Wiesława Szymańskiego Madonna w gazetę zawinięta, które w 2009 roku znalazło się w finale Ogólnopolskiego Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry” w Sopocie.
–
Nie pójdziemy dziś na Zwierzyniec
Jak szkoda – wszak ledwie kropi
Proszę – chodź usiądziemy w olszynie
Tylko Pegaz nas tam wytropi
–
Popatrzymy z brzegu na Wilię
Wiersz złożymy potrzebny nikomu
Która to już taka wigilia
Przyjacielu czas wracać do domu
–
Wiersz jest ponad granice i rozum
Nas zabraknie – lecz on nie przeminie
I dlatego – choć pada – zrozum
Iść musimy dziś na Zwierzyniec
/Wiesław Szymański, XXVIII w: Witraż Wileński/
_
Kolejne zbiory wierszy to: Rymy pluralisty. Wiersze satyryczne (1994), Dedykacje (1995), Dzień nie nadchodzi, noc nie chce przyjść (1997),Wiersze nowe (1998), Limeryki (2000),Niska 13B (2001), Wiersze (2003), Miejsca (2006).
–
Poszczególne tomy obrazują, jak ewaluowała poezja autora Witrażu Wileńskiego. Stopniowo zmieniała się optyka wierszy. Szymański odchodzi od tego, co wspólne i społecznie istotne. Kolejne utwory mają coraz bardziej charakter prywatny. Pojawiają się tematy czerpane z codziennego życia, przestrzenie rodzinne. Postać ojca, ukochanej żony, miejsca bliskie poecie, z dala od zgiełku świata – Chomontowce, Świsłocz.
–
(…) zapomniałem jak się ostrzy ołówek
a ojciec robił to tak spokojnie
siedząc przy uchylonych drzwiczkach
rozgrzanego do rumieńca kafli
fizycznego pieca – pociągał raz po raz
śmierdzącego tanizną sporta
i wysłużonym scyzorykiem z ułamanym
czubkiem ostrza zamieniał zwykły ołówek
w czarodziejską różdżkę
–
miałem ich wiele – ale już nigdy potem
żaden
– nawet z Zurychu czy Nowego Jorku
nie był tak wyostrzony
–
pieca już nie ma
– biel kafli uniósł w chmury wiatr
nie ma ojca
armia ołówków pręży się w szeregu
gotowa na podbój słowa
a ja nie potrafię ich wyostrzyć – zapomniałem (…)
– /Wiesław Szymański, Z punktu widzenia ołówka, w:Miejsca/
–
Nawet tak prozaiczna czynność, jak rozbiórka drewnianego chlewiku może stać się tematem wiersza i przyczynkiem do filozoficznych puent:
–
(…) zwykły chlewik-
zburzyliśmy go w ciągu dnia (…)
–
budowa nowego
zajmie nam trzy tygodnie
–
ciągle jeszcze
niszczenie idzie nam szybciej
niż budowanie (…)
–
może
kiedy zaczniemy szybciej budować
niż niszczyć
świat zacznie się od nowa
– /Wiesław Szymański, Zwykły drewniany chlewik, w:Niska 12B/
–
I jeszcze wersy z cyklu Elementarz mojego miasta, dedykowane córce:
–
(…) kiedy słońce zawiśnie nad hetmańskim miastem
wieżami katedry przebite jak mieczem –
siądź przy Praczkach na Plantach, a kiedy zapłaczesz –
zrozumiesz – że to miasto jedyne na świecie.
–
Poezja i dziennikarstwo radiowe
–
Znawcy życia i bogatej spuścizny literackiej Wiesława Szymańskiego zastanawiają się, co było główną domeną jego twórczej aktywności – bycie poetą czy dziennikarzem. I wskazują na wzajemne przenikanie się tych dwóch żywiołów. Uzmysławia to publikacja Wiesław Szymański Literatura i radio, pod redakcją Doroty Sokołowskiej i Janusza Taranienko.
–
Niewątpliwie praca w Radiu Białystok była bardzo ważna dla poety. I tu też realizował się jako bystry obserwator społecznej i kulturalnej rzeczywistości regionu. Prowadził audycje, przygotowywał dokumenty i reportaże, pisał felietony, z mikrofonem pojawiał się na wielu imprezach w całym regionie północno-wschodniej Polski. Jest też autorem licznych słuchowiskach radiowych, wydanych w zbiorze I po balu. Z tej publikacji polecam słuchowisko dokumentalne Nora i Estera – niesamowita historia pewnego długu i rodzinnego poczucia honoru. Niektóre słuchowiska są dramatami. Sztuka Białe światło śniegu była wystawiona na scenie Teatru Szkolnego Akademii Teatralnej w Białymstoku.
–
Ogromną popularność przyniosła Wiesławowi Szymańskiemu Poczta Literacka, którą prowadził ponad 25 lat. Na antenie omawiał przysyłane do Radia Białystok teksty: Są w przesyłkach od Was, drodzy Słuchacze, piękne, dojrzałe wiersze, są i teksty, którym do poezji nieco dalej. Łączy nas jedno — umiłowanie Słowa i wiara, że dzięki Słowu świat i my sami możemy być lepsi. Tej wiary nie może zabraknąć. Ona stanowi sens pisania (za: Dariusz Kulesza, W poszukiwaniu istoty rzeczy, s. 246).
–
Był wielkim miłośnikiem bluesa. Temu gatunkowi muzyki poświęcał wiele miejsca w poniedziałkowym programie „Strefa Dobrej Muzyki”. Ma też swoją tabliczkę w Alei Bluesa.
–
Warto zajrzeć do wyboru felietonów radiowych Mam do powiedzenia (np. Kogo obraża Korczak), a także do ostatniej książki Wiesława Szymańskiego Skrawki- zbioru miniatur prozatorskich, będących zapisem codziennych wydarzeń z przełomu wieków. Mogą one przywoływać skojarzenia z Lapidarium Ryszarda Kapuścińskiego, czy może Zapiskami na pudełku od zapałek Umberto Eco.
–
Wiele intrygujących postaci i tematów skłaniających do refleksji znajdzie czytelnik w publikacji W przestrzeni słowa, czyli zdobywcy i tułacze. Rozmowy z pisarzami, pod redakcją Doroty Sokołowskiej i Wiesława Szymańskiego. Bardzo aktualna wydaje mi się rozmowa Poety z 2005 roku z Edwardem Redlińskim pod znamiennym tytułem Sztuka jest prowokowaniem do myślenia.
–
I na koniec – przesłanie Poety : W człowieku jest piękno poezji i brzydota prozy. Dopiero, gdy przeważy liryczne patrzenie, staniemy się ludźmi wrażliwymi, pełnymi szacunku do siebie i świata (Literatura i radio, s. 78). Utopia? Trzeba wierzyć, że to możliwe.
–
„Nie czytajcie recenzji. Czytajcie książki. Bez listów polecających” – przekonuje nas w Modlitwie za Andrzeja Wajdę Wiesław Szymański. Jednak czasami dobrze mieć przewodnika po meandrach wyobraźni danego twórcy. Taką rolę może spełnić publikacja prof. Dariusza Kuleszy Dziennikarz z etycznym zmysłem. Przygotowanie do opisania twórczości Wiesława Szymańskiego (Dariusz Kulesza, W poszukiwaniu istoty rzeczy STUDIA I PORTRETY → link ).
–
Kiedy przygotowywałam ten tekst, nagle w radiu usłyszałam Edytę Gepert, która śpiewała:
–
Poeci nie zjawiają się przypadkiem
Z niebieskich do nas przybywają stron
Na zawsze niezgłębioną jest zagadką
Dlaczego z nami los swój dzielić chcą (…)
–
Odchodzą tak jak przyszli niespodzianie
Zbyt prędko wypełniają się ich dni
I znów na długo zostajemy sami
Być może trochę lepsi dzięki nim (…)
–
Pomyślałam, że te słowa pięknie zamykają to krótkie wspomnienie o Wiesławie Szymańskim.
Bożenna Krzesak-Mucha
Redakcja Poeci w sieci
Foto: senior .bialystok.pl
–
Źródła:
- Wiesław Szymański Literatura i radio, pod redakcją Doroty Sokołowskiej i Janusza Taranienki, Fundacja Nasza Przyszłość, Białystok 2014
- Dariusz Kulesza, Dziennikarz z etycznym zmysłem. Przygotowanie do opisania twórczości Wiesława Szymańskiego, w: W poszukiwaniu istoty rzeczy STUDIA I PORTRETY, Wydawnictwo Alter Studio, Białystok 2015
