Jan Leończuk. Poeta, prozaik, eseista, tłumacz. Człowiek – instytucja. Podwójny Jubilat – 24 czerwca 2020 r. obchodził 70-lecie urodzin i 50-lecie twórczości literackiej.
Nie sposób wymienić wszystkich wcieleń Jana Leończuka: poeta, prozaik, eseista, tłumacz, ale także wykładowca i naukowiec, bibliotekarz, redaktor, społecznik, bibliofil. Przez osiemnaście lat pełnił funkcję dyrektora Książnicy Podlaskiej (wcześniej Biblioteka Wojewódzka). W tym czasie zyskuje ona prawa do egzemplarza obowiązkowego, status biblioteki naukowej. Kiedy w 2016 r. żegnał się z Książnicą, stwierdził: „Zależało mi na tym, żeby instytucja, którą dane mi było kierować, była instytucją przyjaciół”.
Twórca i pierwszy redaktor naczelny pisma literackiego „Epea” .
A dla tych, którzy znają Go bliżej, przede wszystkim dobry, życzliwy człowiek, ze szczególnym „zmysłem słuchania i darem mówienia”, „niemający w sobie kolców”, „człowiek dialogu”.
Jan z Łubnik
Urodził się 24 czerwca 1950 roku w Łubnikach koło Zabłudowa i tu nadal mieszka, bo to dla niego miejsce magiczne. W wywiadzie z 2000 roku powiedział: „Ja mieszkam tu od iluś tam lat, tu mieszkali moi przodkowie, tu mieszkała moja rodzina i właściwie jestem w obowiązku podtrzymywania starego domu i budowania na tym miejscu nowego.(…) Szukam tu najgłębszego sensu życia”.
zanim kamienie
staną się fundamentem domu
niechaj opowiedzą
czymże jest trwanie
nawet wtedy
kiedy kruche życie
otwiera i zamyka drzwi
do wieczności
Jan Leończuk, ***zanim kamienie w: Jeszcze jedna taka chwila
Ta mała zabłudowska ojczyzna stała się centrum jego świata. I jest stale obecna w jego twórczości. Sławi ją nie tylko słowem. Przez wiele lat pracę nauczyciela akademickiego i naukowca łączy z prowadzeniem gospodarstwa rolnego w ukochanych Łubnikach, jest ich sołtysem (w 1997 roku wydaje książkę Zapiski sołtysa). Udziela się jako przewodniczący rady miejskiej i radny Zabłudowa. Zakłada Towarzystwo Ziemi Zabłudowskiej, redaguje dwumiesięcznik „Z Zabłudowskiej Ziemi”, propagując historię i lokalną tradycję. Doceniono to, przyznając mu tytuł Honorowego Obywatela Zabłudowa.
Równie ważne, jak ziemia zabłudowska, jest dla Poety całe Podlasie. Ktoś powiedział: Leończuk jest stąd i ten fakt określa całą jego twórczość.
_
O Dziele…
Jan Leończuk debiutował w 1970 roku w czasopiśmie „Kontrasty”, wydawanym w Białymstoku kwartalniku, cenionym w całej Polsce. Jego utwory drukowały wówczas m.in. „Poezja”, „Literatura”, „Tygodnik Kulturalny”. Jest autorem kilkunastu tomików poetyckich, m.in. Rachunek (1973), Żalnik (1976), W drodze do Damaszku (5 egzemplarzy wydanych nakładem autora, 1980), Duszna noc (1980), Za horyzontem (1986), Żertwa (1987), Pieśni z karnawału (1991), Zawołaj raz jeszcze ciemnym wierszem (1991), Wiersze wybrane (1996), W drodze do domu (1996), Dotykanie ziemi (1997), Coraz bliżej snu (1998), Jeszcze jedno śnienie (1999),Wiersze (2000), Zapomniałem was drzewa moje (2000). W latach późniejszych: Uczę się niepamięci (2005), Zadziwienia (2010), Jeszcze jedna chwila (2012), Raz jeszcze powrócić (2016).
Jest także autorem utworów prozą: Dwa opowiadania (1987), wspomnianych już Zapisków sołtysa (1997) oraz kilku tomów Zapiśnika – wydanych drukiem felietonów z lat 1996-2016, wygłoszonych w Radiu Białystok.
Jego utwory przetłumaczono na angielski, francuski, arabski i białoruski. Sam też jest tłumaczem z języka białoruskiego.
Trzykrotnie został laureatem Nagrody Literackiej Prezydenta Miasta Białegostoku im. Wiesława Kazaneckiego:1991- za tomik Zawołaj raz jeszcze ciemnym wierszem, 1996 – Zapiśnik , 2010 – za całokształt twórczości z uwzględnieniem wyboru wierszy Zadziwienia.
Krytycy i recenzenci wskazują różne nurty i tropy w twórczości Jana Leończuka (poezja religijna, patriotyzm, wartości chrześcijańskie, tradycja, polskość, wiara, duchowość …).
Jako zwykły odbiorca powiem, że to poezja oparta na głęboko ludzkim doświadczeniu, z dominującym wątkiem przemijania, ale też radością dnia codziennego, zachwytu nad urodą świata i z przesłaniem dla zrozumienia jego złożoności. Sam poeta wyraził to następująco: „Poezja jest próbą uporządkowania świata, pogodzenia tego, co na zewnątrz z tym, co wewnątrz mnie. Próbą – nie zawsze najlepszą, nie zawsze udaną – oddzielenia światła od ciemności. Wreszcie – próbą zrozumienia i takiego opisania świata na własny użytek, abym wreszcie pojął… Zrozumiał świat”.
I na koniec trochę anegdotycznie. Moja koleżanka w roku 1987 była na spotkaniu autorskim z Panem Janem. Podeszła do stolika, przy którym podpisywał swoje książki z Żalnikiem. Okazało się, że Poeta nie ma tego tomiku w swoich zasobach i poprosił, czy koleżanka w zamian za inną książkę, może mu podarować ten zbiorek. Oczywiście zgodziła się, a fakt ten Poeta odnotował w dedykacji na kartach Za horyzontem (1986).
Minęło ponad trzydzieści lat i nadal niełatwo dotrzeć do książek autora Zapisków.
Ale to się może zmienić. Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego wydała dwutomową publikację Jan Leończuk – Poezje zebrane 1973-2019, która będzie prezentowana w dniu jubileuszu 24 czerwca br.
Zainteresowanych twórczością Jana Leończuka odsyłam do jeszcze jednej publikacji Książnicy Podlaskiej Bibliotheca Mundi Studia Bibliologiczne Ofiarowane Janowi Leończukowi Redakcja naukowa: Jarosław Ławski i Łukasz Zabielski. Autorzy zawartych w tym dziele artykułów tworzą przebogaty konterfekt Jana Leończuka, zarówno jako człowieka, jak i twórcy. Zapowiedź tego już we wstępie: „Jan Leończuk jest jedną z osobowości polskich, podlaskich, o których bez wahania powiedzieć można, że zasłużyły na wdzięczną pamięć. Osobowości, które zapisały się Dziełem, a nie tylko pragnieniem dzieła”.
(foto: Bożena Bednarek)
Bożenna Krzesak-Mucha
Podlaska Redakcja Seniora Białystok